december 18, 2015

Bloed: tien boeiende weetjes

Dat je als volwassene ongeveer vijf liter bloed in je lijf hebt, weet je vast wel. Maar waar bestaat bloed uit en hoeveel kilometer bloedvaten hebben we in ons lijf? Tien boeiende weetjes over bloed.

Behalve als je beroepsmatig veel met bloed te maken hebt, en dan bedoel ik natuurlijk niet als acteur in horrorfilms, zul je waarschijnlijk niet zoveel van dit rode goedje weten. Jammer, want bloed is reuze interessant! Alleen al omdat we zonder bloed niet kunnen leven. Met deze weetjes vul je een ongemakkelijke stilte op een verjaardagsfeestje op een originele wijze op.

1.Drie soorten bloedcellen

Bloed bestaat voor de helft uit plasma en voor de helft uit bloedcellen. Plasma is niets meer dan water met allerlei voedingsstoffen, zoals zouten, eiwitten, suikers en vitamines. Geen reden meer om hysterisch te doen over een beetje bloed, dus. De bloedcellen bestaan voor 99% uit rode bloedcellen. De rest zijn witte bloedcellen en rode bloedplaatjes. Deze bloedcellen hebben niet het eeuwige leven. Gelukkig maakt het beenmerg elke dag 400 miljard nieuwe aan.

2.Elke bloedcel een eigen taak

Rode bloedcellen vervoeren zuurstof en koolstofdioxide door ons lijf. Dat doen ze door deze te binden aan het eiwit hemoglobine. Als zuurstof zich bindt aan hemoglobine wordt dit stofje rood. Ahaaa, vandaar de rode kleur van ons bloed. Witte bloedcellen beschermen ons lichaam tegen bacteriën en virussen. De rode bloedplaatjes zijn een soort EHBO-setje en zorgen ervoor dat bloed stolt als je je verwondt.

3.Kilometers aan bloedvaten

Bloed stroomt door bloedvaten. Via je slagaders stroomt het bloed van je hart naar andere delen van je lijf. Slagaders vertakken zich uiteindelijk tot haarvaten; heel smalle buisjes die op de kleinste plekjes in je lijf komen. Ze zijn vijf tot tien keer zo dun als een mensenhaar. Via de aders stroomt het bloed weer terug naar je hart. Dan begint het rondpompen weer opnieuw. Alles bij elkaar zijn onze bloedvaten maar liefst 100.000 kilometer lang. Twee keer een ritje om de aarde!

4.Je hart als sterke pomp

Je hart, een sterke spier ter grootte van je vuist (als je tenminste geen joekel van een vuist hebt), pompt die vijf liter bloed continu rond. In rust trekt het hart ongeveer 60 tot 70 keer samen om het bloed door je lichaam te pompen. Als je je inspant gaat je hart sneller kloppen. Zo wordt zuurstof sneller naar de spieren gestuurd die aan het werk zijn. Fantastisch systeem toch!

5.Een handig vervoermiddel

De zuurstof en voedingsstoffen die je binnenkrijgt door te eten en drinken, vervoert het bloed naar alle hoeken en gaten van je lijf. Als je organen de zuurstof hebben verbruikt, blijft er afval over; koolstofdioxide. Via je bloed komt dit terecht in je longen waar je het uitademt. Je nieren voeren via de blaas onder andere overtollig water en restjes vitamines af. En je darmen zorgen ervoor dat bijvoorbeeld dode bloedcellen uitgepoept worden. Wil je meer weten over poep? Niets om je voor te schamen hoor. Lees dan dit blog.

6.Interne centrale verwarming

Bloed is ook een soort centrale verwarming. Het vervoert warmte door je lijf en zorgt ervoor dat het in je hele lichaam ongeveer even warm is: 37 graden Celsius. Als je het warm krijgt, zetten je bloedvaten uit. Er stroomt dan extra bloed naar je huid. Zo kan de warmte je lichaam verlaten. Als je het koud krijgt, gaat er juist minder bloed naar je huid, zodat de warmte lekker binnen blijft.

7.Bloed als gezondheidsmeter

Aan je bloed kun je veel zien. Bijvoorbeeld of je ergens allergisch voor bent. Ook zijn allerlei ziektes zichtbaar in je bloed. Zo kun je aan het ijzergehalte in je bloed zien of je bloedarmoede hebt. Je hebt dan te weinig rode bloedcellen en dus een ijzertekort. Een teveel aan witte bloedcellen, die ook nog eens niet goed werken, kan duiden op bloedkanker, oftewel leukemie. En zo zijn er nog vele andere signalen van je bloed dat er iets mis kan zijn.

8.Verschillende bloedgroepen

Er zijn vier bloedgroepen: A, B, AB en O. Welke je hebt is erfelijk. De bloedgroepen komen niet even vaak voor en de verdeling is ook nog eens anders in verschillende delen van de wereld. Zo is bloedgroep B in Nederland met 9% redelijk zeldzaam (altijd geweten dat ik bijzonder ben), terwijl 30% van de Indiërs deze bloedgroep heeft. De meest voorkomende bloedgroepen in Nederland zijn O (45%) en A (43%).

9.Bloed doneren

Via de bloedbank kun je bloed doneren. Als er wat mis is met je bloed of je hebt teveel bloed verloren (je kunt doodgaan van 1,5 liter bloedverlies) kan iemand een bloedtransfusie krijgen. Hier komen de bloedgroepen om de hoek kijken, want niet alle bloedgroepen zijn uitwisselbaar. Iemand met bloedgroep O kan aan iedereen bloed geven. Iemand met bloedgroep AB heeft mazzel en kan van iedereen bloed ontvangen.

10.Groen en roze bloed

Mensen hebben rood bloed, ja ook al ben je van adel. Maar wist je dat er dieren zijn met groen, roze of blauw bloed? Zo hebben inktvissen, krabben en garnalen blauw bloed omdat het stofje dat zuurstof vervoert bij hen blauw is. Het hagedisgeslacht Prasinohaema heeft groen bloed omdat er gal in zit. En dan zijn er ook nog bepaalde wormen met roze bloed. Hip!