Vijf tips voor mantelzorgers om zelf overeind te blijven
Als je als mantelzorger voor je partner, familielid of een vriend(in) zorgt, is het oppassen geblazen. Voordat je het weet, ben je opgebrand. Met deze vijf tips zorg je dat je als mantelzorger zelf overeind blijft.
Eigen zuurstofmasker eerst. Ik vond dat, toen ik voor het eerst ging vliegen, heel raar. Wattttt? Eerst voor jezelf zorgen en dan pas voor je kind? Dat leek me serieus onmogelijk. Het zit toch in de aard van een ouder om je kind te beschermen? Mijn zienswijze verklaart meteen waarom ik in alle valkuilen van de mantelzorger ben getrapt. Niet dat ik de afgelopen 1,5 jaar überhaupt door had dat ik aan het mantelzorgen was. Daar kwam ik onlangs pas achter toen ik een andere mantelzorger sprak.
Mijn vriend zit al meer dan 1,5 jaar in een medische molen waar je u tegen zegt. En ik heb praktisch in mijn up alle zorg op me genomen. Wat er precies aan de hand is, laat ik in verband met zijn privacy graag even in het midden. Dat doet er ook niet toe. Wat er wel toe doet, is dat ik compleet uitgeput ben en er tot mijn grote verdriet even niet meer voor hem kan zijn. Nu ik heel langzaam de eerste stapjes op die wankele trap naar boven zet, deel ik graag mijn tips.
1. Vraag en accepteer hulp
Ik kan me het telefoongesprek met mijn coördinator op het werk nog herinneren, toen ik aangaf mijn taken niet meer aan te kunnen. ‘Maar wie zorgt er verder dan voor hem? Jij bent toch niet de enige die dat kan doen?’ Destijds was ik verontwaardigd. Natuurlijk was ik de enige die mijn vriend tig keer naar het ziekenhuis bracht, daar uren wachtte en hem weer terug chauffeurde. Ík woon toch met hem samen! Wie moet het anders doen? Ik voelde me totaal onbegrepen en was boos. Nu zie ik in dat ze gelijk had. Op het moment dat ik zelf als een dooie pier, met kringen onder mijn ogen op de bank hing, moest ik wel hulp vragen. Soms was dat niet eens nodig en boden vrienden, familie en zelfs buren aan om naar het ziekenhuis te rijden. De eerste keer dat ik een aanbod accepteerde, was lastig. Het voelde zooooo ongemakkelijk. Na verloop van tijd zag ik in dat mensen het vaak heel fijn vinden om te helpen. Ik help mijn eigen vrienden tenslotte ook graag. Bedenk dus dat er vast een tijd komt dat de rollen omgedraaid zijn en jij de ander de helpende hand biedt.
2. Praat erover
Mijn vriend en ik hebben behoorlijk heftige tijden meegemaakt. Nog steeds trouwens. Ik hield vrienden en familie wel op de hoogte van alle ontwikkelingen, maar echt praten over wat het met mij deed-hoe moe, bang, verdrietig en wanhopig ik was- liet ik vaak achterwege. Ik had het gevoel dat mensen na 1,5 jaar wel genoeg hadden van mijn verhalen. Bovendien raakte ik ook langzaam aan de situatie gewend en verlegde ik mijn grenzen. Soms vergat ik voor het gemak even dat ons leven eigenlijk retezwaar is. Ik ben een vechter en probeer in elke situatie naar het positieve te kijken. Dat lukt aardig. Maar soms moet je gewoon toegeven dat je het zwaar hebt en een luisterend oor zoeken. Of dat nou vrienden, familie of lotgenoten zijn, maakt niet uit. Je gaat je behoorlijk eenzaam voelen als je alles opkropt, geloof me. Dus let it all out!
3. Voel je niet schuldig
Waar ik mezelf ook op heb betrapt, is dat ik steeds vaker thuis bleef. Voor mijn gevoel kon ik het niet maken om zelf wat leuks buiten de deur te doen. Hoe kun je nou plezier hebben als het zo slecht met je vriend gaat? Een groot schuldgevoel bekroop me als ik met collega’s aan de borrel zat en me rot lachte. Als ik dan een keer was weggeweest, durfde ik thuis niet te vertellen hoe leuk het was geweest. Waar ik vroeger mijn vriend de oren van de kop kletste over de grappen en grollen die over tafel waren gegaan, volstond ik nu met ‘Ja hoor, het was wel gezellig’. Met steeds meer regelmaat zegde ik verjaardagen en andere leuke dingen af, omdat er net daarvoor weer een onverwachts ambulanceritje was geweest en ik ‘uiteraard thuis bleef’. Maar waarom zou jij geen lol meer mogen hebben? Is het voor die ander ook niet eens fijn om jou weer te zien glunderen als je over die leuke avond vertelt? Pas toen ik laatst een high tea met oud-collega’s wilde afzeggen en mijn vriend zei dat ik juist even moest gaan, drong het tot me door dat hij dat helemaal niet van mij verwachtte. Hij gunde mij een fijne middag. Tijdens die high tea vergat ik even alle zorgen. En dat was zo lekker!
4. Maak de ander niet te afhankelijk
Ik ben altijd al belachelijk sociaal geweest, maar echt van die moederlijke, verzorgende trekjes had ik niet. Totdat mijn vriend opeens in de medische molen terecht kwam. Ik ontpopte me spontaan als een soort overbezorgde moeder, die haar ‘kind’ alles uit handen nam. Ik begeleidde hem naar de bank, trok zijn schoenen uit, legde een dekentje over hem heen en gaf hem een dikke kus. Ik bracht eten en drinken. Als hij geen kracht had om de dop van een fles frisdrank af te draaien, griste ik die uit zijn handen en deed het voor hem. Want ik houd van hem. Dus dan doe je dat toch? Natuurlijk mag je de ander helpen, maar nu zie ik in dat ik mijn vriend te afhankelijk van mij heb gemaakt. Ik heb hem geen ruimte gegeven om het vertrouwen te krijgen dat hij sommige dingen ook best zelf kan. Natuurlijk heeft hij het ook laten gebeuren. Het mes snijdt aan twee kanten. Gelukkig zien we nu beiden in dat we het gewoon niet zo handig aangepakt hebben en dat het voor ons beiden beter is als hij wat zelfstandiger wordt.
5. Voel mee, maar niet vóór die ander
Als je net zoals ik genetisch belast bent met een walgelijke dosis empathie, kan dat voor degene die je verzorgt heel prettig zijn. Jij bent zijn/haar luisterend oor en de zachte schouder om op uit te huilen. Daar is op zich niets mis mee. Wat ik echter deed, was nog een stap verder gaan: ik vóelde zijn verdriet, zijn zenuwen en onmacht. Zodra ik weer een belletje van de ambulance kreeg, was het eerste wat ik dacht ‘wat intens verdrietig zal hij zich nu voelen’. En dan overviel me zelf een soortgelijk gevoel. Ik was alleen maar bezig met zijn gevoel, of eigenlijk het projecteren van mijn gevoel op hem. Want ik wist natuurlijk helemaal niet hoe hij zich voelde. Misschien wel heel anders dan ik? We zijn tenslotte twee verschillende mensen, die ieder op hun eigen manier op gebeurtenissen reageren. Waarschijnlijk heb ik het in mijn hoofd 100x keer erger gemaakt dan het daadwerkelijk voor hem was. Ik ben niet voor niets een rasechte dramaqueen. Niet doen dus dat voelen voor die ander. Probeer er op een of andere manier met wat meer afstand naar te kijken.
Deze tips had ik achteraf gezien natuurlijk zelf moeten opvolgen. Dan had ik nu niet uitgeblust op de bank gezeten. Maar juist daarom wil ik ze andere mantelzorgers niet onthouden. Is het gemakkelijk? Nee, verre van. Is het essentieel om voor je partner, familielid of een vriend(in) te kunnen blijven zorgen? Ja. Doe er dus je voordeel mee. Oh en geen zorgen; met mij komt het wel weer goed hoor, dat weet ik zeker!
Heb jij nog andere tips?
Ik hoop dat je wat hebt aan mijn tips. Als je zelf nog goede, andere inzichten hebt, dan hoor ik ze graag. Wil je meer weten over mantelzorg? Neem dan eens een kijkje op de site van Mezzo. Hier vind je onder andere ervaringsverhalen van andere mantelzorgers.
Fotocredits: Anne Marthe Widvey en Pascal
Benaderd door RTL Nieuws
Naar aanleiding van dit blog ben ik op 10 november 2015 door RTL Nieuws benaderd voor een interview in het kader van de Dag van de Mantelzorg. Ook ben ik gevraagd een artikel te schrijven voor “Mantelzorger”, het magazine van mantelzorgorganisatie Mezzo.